نزدیکی و جلب توجه کشورهای خلیج‌فارس از دیرباز یکی از اهداف سیاست خارجی روسیه بوده است؛ در سال‌های اخیر اما حضور در شاخ آفریقا نیز به یکی از اولویت‌های سیاست خارجی کرملین بدل شده است. حضور در خلیج فارس و تلاش‌ برای حضور پررنگ‌تر در شاخ آفریقا در ظاهر ارتباط چندانی به یکدیگر ندارند، اما رشته مشترکی این فعالیت‌های به ظاهر بی‌ربط را به هم پیوند داده است. مسکو با هدف گسترش بلندپروازی‌هایش در قامت یک قدرت بزرگ در پی نفوذ و دسترسی به منطقه دریای سرخ است.

نیاز به تأکید بیشتر نیست که سفر سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه (اوایل ماه مارس) به عربستان، قطر، کویت و امارات متحده عربی و سفر چند وقت پیش میخائیل بوگدانف، فرستاده ویژه روسیه در خاورمیانه و شمال آفریقا به سودان و آفریقای مرکزی به کشورهایی صورت گرفته است که در دو طرف دریای سرخ واقع شده‌ و از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار هستند. این منطقه محل تلاقی چندین مسیر دریایی است و نفوذ در آن می‌تواند روند اعمال قدرت در خاورمیانه، آفریقا و مدیترانه شرقی و در نتیجه جبهه جنوبی ناتو را تسهیل کند.

سفرهای دیپلماتیک ماه‌های اخیر در واقع جدیدترین نمونه از تلاش مسکو برای همکاری و پیوند دادن شاخ آفریقا با کشورهای خلیج‌فارس است. سپتامبر گذشته، کرملین اعلام کرد قصد دارد یک مرکز لجستیک در اریتره بسازد. ساخت مرکز لجستیک یادشده مشرف بر دریای سرخ درست زمانی اتفاق می‌افتد که مسکو اعلام کرد یک توافق‌نامه همکاری نظامی با جمهوری آفریقای مرکزی امضا کرده است.

در چند سال گذشته، کشورهای خلیج فارس به‌ نوبه خود در سراسر شاخ آفریقا فعال بوده و در تمام این ناحیه پایگاه‌های نظامی و بازرگانی احداث کرده‌اند. در فعالیت‌های امارات متحده عربی، بسیاری از فرصت‌های تجاری ایجادشده در مناطقی قرار گرفته‌ که برای روسیه هم منافع ویژه دارد. در همین مدت، روسیه هم حضور خود را در آفریقا گسترش داده و در ماه ژوئن گذشته، با امارات متحده توافق‌نامه همکاری راهبردی امضا کرده است.

علاقه خاص پوتین به ایجاد پیوندهای رسمی و غیررسمی با این منطقه، تا حدی ناشی از آن است که برای نجات اقتصاد لرزان روسیه، نیازمند سرمایه‌گذاری کشورهای حاشیه خلیج فارس است. برخی از این اقدامات عبارتند از: جلب توجه رهبران خلیج فارس به تسلیحات روسی و حمایت از ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری دولتی که مقاصد مسکو را پیش ببرند.

به نظر می‌رسد پس از اعلام خروج نیروهای آمریکایی از منطقه، کشورهای خلیج فارس که همواره نیازمند یک حامی بوده‌اند راهکار را در نزدیکی به روسیه دیده‌اند؛ در حقیقت، بازگشایی سفارتخانه‌های امارات متحده عربی و بحرین در دمشق و نگاه رهبران این کشورها به فعالیت‌های مسکو در سوریه، از منظر همکاری و نه مواجهه، نشان‌دهنده این تغییر رویکرد در قبال مواضع مسکو است.

بر خلاف سوریه، منطقه دریای سرخ همچنان محل تجمع قدرت‌های بزرگ است، برای همین از حضور روسیه در آنجا به هیچ عنوان نمی‌توان چشمپوشی کرد. به گفته کارشناسان رویکرد واشنگتن در قبال این منطقه -که در ظاهر این‌گونه وانمود می‌کند منطقه را به حال خود رها کرده است- راه را برای ورود روسیه هموارتر می‌کند. تداوم این رویکرد ممکن است بلندپروازی‌های منطقه‌ای روسیه را وارد مرحله جدیدی کند. تقویت مواضع روسیه از مدیترانه شرقی تا خلیج عدن و ساختن گذرگاهی به قلب آفریقا با کمک کشورهای خلیج فارس تنها بخشی از بلندپروازی‌های روس‌ها را دربرخواهد داشت.